Cùng với đỉnh đồng, lư hương, đôi hạc thờ, những câu đối hay được khắc trên gỗ đã trở thành một chi tiết trang trí trong nhà thờ họ không thể thiếu. Không dừng lại ở công dụng trang trí, những câu đối còn mang nhiều ý nghĩa hơn mà trong bài viết này, Copsolution sẽ giúp bạn tìm hiểu.

Câu đối trong nhà thờ họ

Câu đối là gì?

 

 

Thuộc một thể loại văn học biền ngẫu được dân gian ta lưu truyền hàng ngàn đời nay, câu đối gồm 2 câu bằng nghĩa song song với nhau được gọi là vế trên và vế dưới. Câu đối từ thời xưa đã đi vào đời sống sinh hoạt của người dân cùng câu hò, câu vè biểu thị tâm tư tình cảm, suy nghĩ và quan điểm về một điều gì đó.

Thể loại câu đối có nguồn gốc Trung Hoa, được Dương Quảng Hàm du nhập vào Việt Nam với nhiều ý nghĩa khác nhau: câu đối mừng, câu đối chúc, câu đối trào phúng, câu đối đề tặng, câu đối thách, … và rất nhiều ý nghĩa khác nữa. Thường có 2 loại câu đối là đối ý và đối chữ và để nghĩa ra được một câu đối, bạn phải là một người thực sự uyên thâm và có kiến thức.

Sự xuất hiện và trường tồn đến ngày nay của thể loại văn học này như một minh chứng rõ ràng cho nền văn hóa đậm bản sắc, cho sự thông minh của người Việt xưa.

 

✅✅✅ Xem thêm : Những bài khấn gia tiên dễ nhớ

 

Vì sao phải đặt câu đối trong nhà thờ họ?

 

 

Cùng với hoành phi, câu đối từ lâu đã xuất hiện trong các công trình tâm linh như nhà thờ họ, ví như một yếu tố không thể thiếu. Hoành phi câu đối được xây dựng trong các công trình từ đường chủ yếu ở khu vực đồng bằng, miền núi Bắc Bộ và trung du Bắc Bộ. 

Với tính chất văn hóa của nó, câu đối sẽ tăng thêm tính thẩm mỹ cho không gian thờ phụng. Những câu đối hay được sơn son thiếp vàng hay khắc trên đá như đã trở thành đặc trưng, một điều bắt buộc không thể thiếu trong kiến trúc nhà thờ họ.

Không chỉ dừng lại ở yếu tố thẩm mỹ, câu đối trong nhà thờ họ còn là vật gợi nhớ về truyền thống văn hóa, truyền thống đạo đức cho các thế hệ sau này. 

 

✅✅✅ Xem thêm : hình ảnh nhà thờ họ đẹp

 

Vị trí đặt câu đối trong nhà thờ họ

 

 

Câu đối có 2 dạng là cuốn thư câu đối và đại tự câu đối được sử dụng phổ biến trong các công trình nhà thờ họ. Đại tự câu đối thường được đặt ở ngay phía cửa ra vào từ đường còn bên trong bàn thờ chính sẽ đặt hoành phi câu đối hoặc cuốn thư câu đối. 

Thông thường, tấm hoành phi được treo ngay trên bàn thờ, bên cạnh là 2 câu đối được treo bên cạnh và thấp hơn một chút. Vì tính chất của không gian cũng như hoành phi câu đối thuộc tâm linh nên Copsolution khuyên bạn nên cẩn thận trong việc cố định những câu đối. Bạn cần đảm bảo sao cho chúng cố định thật chắc chắn, cân đối cả trên dưới và 2 bên. 

Câu đối – Nét đẹp văn hóa của người dân Á Đông

Ý nghĩa của câu đối

 

 

Không dừng lại ở việc khắc họa thêm nét cổ kính, trang trọng trong từ đường, câu đối còn mang những ý nghĩa to lớn hơn trên một phạm vi rộng hơn rất nhiều.

Từ rất lâu rồi, câu đối đã xuất hiện trong đời sống sinh hoạt, sản xuất của người dân như lời ăn tiếng nói, gửi gắm mọi điều. Từ đó, câu đối cũng trở thành một nét văn hóa đặc trưng của người dân Việt. Câu đối là một sản phẩm văn hóa được lưu truyền rất lâu cho đến tận bây giờ, nó là tài sản vô giá, là tinh hoa văn học mà thế hệ bây giờ có trách nhiệm phải gìn giữ và bảo tồn.

Câu đối khiến con người ta luôn nhớ về cội nguồn, luôn tưởng nhớ và biết ơn thế hệ đi trước về những gì họ để lại không chỉ dừng lại ở giá trị vật chất mà còn cả tinh thần. Những câu đối ý nghĩa trong nhà thờ họ như thể hiện cái tâm của người thờ cúng luôn bày tỏ tự tôn kính nhất định cho những đấng tối cao, về gốc gác dòng họ. 

Có câu chuyện kể rằng, những câu đối trong nhà thờ họ giống như những tấm bùa khổng lồ đem lại may mắn cho những thành viên trong dòng họ. Thông qua đó là mong muốn bồi dưỡng thêm cho thế hệ trẻ sự quan trọng trong việc gìn giữ nét văn hóa đặc sắc của dân tộc nói chung và của nhà thờ họ nói riêng. 

 

✅✅✅ Xem thêm : Cách bày mâm cơm cúng các cụ

 

Nguyên tắc đối

 

 

Bất cứ một thể loại văn học nào cũng có những quy tắc bất di bất dịch mà người sáng tác buộc phải tuân theo nếu muốn tạo ra một sản phẩm đúng chuẩn mực. Hình thức đối cũng vậy. Những câu đối miệng được dân gian lưu truyền cũng theo nguyên tắc chung. Cả những mẫu câu đối hay được khắc, sơn son đóng khung treo trong từ đường viết bằng tiếng Hán hay chữ Nho tuy ta không hiểu nhưng nó cũng theo nguyên tắc câu đối chung.

• Đối ý và đối chữ

Đây là hai thể loại phổ biến trong đối. Đối ý nghĩa là hai vế trong câu đối có ý nghĩa cân bằng nhau, tạo thành một cặp sóng đôi. Thường những đôi nam nữ ngày trước hay sử dụng hình thức này để ngỏ ý một cách thầm kín với nhau. Còn hình thức đối chữ còn phải đồng thời xét trên 2 phương diện là thanh âm và loại từ. 

Cụ thể, về thanh âm thì thanh bằng đối thanh trắc và ngược lại. Còn về loại từ thì danh từ đối danh từ, động từ đối động từ và các loại từ khác cũng vậy.

• Vế câu đối

Như đã nói ở trên, một câu đối đẹp thường có vế trên và vế dưới. Một người sẽ đưa ra vế trên để người khác đối lại. Vậy nên ta có thể dễ hiểu trong những câu đối ngẫu hứng, các bậc tiền nhân thường tìm thấy tâm giao văn thơ của mình. 

Nếu là một người ra cả 2 vế đối thì chữ cuối của vế trên (tức là câu bên phải khi được treo thẳng) phải là thanh trắc, chữ cuối vế sau là thanh bằng. Điều này tạo sự đối lập và âm điệu nhịp nhàng cho câu đối thêm thu hút.

• Số chữ và các thể câu đối

Dựa theo số âm tiết trong câu đối có thể chia thành 3 loại chính là tiểu đối, đối thơ và đối phú.

Tiểu đối là những câu đối ngắn từ 4 chữ trở xuống, có âm tiết nhịp nhàng.

Đối thơ là những cặp câu đối được làm theo thể thơ, chủ yếu là thơ thất ngôn và thơ ngũ ngôn. Lý do chọn 2 thể loại thơ này là do cấu trúc thanh bằng trắc, luật gieo vần và ngắt nhịp phù hợp với đối hơn là thể tự do hay lục bát.

Câu đối phú là thể đối khó nhất trong các thể đối. Những câu đối được làm theo hình thức những câu phú có phú song quan là một đoạn liền gồm những câu có 6 – 9 chữ. Phú cách cú là sự đan xen đoạn ngắn, đoạn dài trong đó mỗi vế chia thành 2 loại. Còn đối theo lối phú gối hạc là những câu đối dài, trong đó mỗi vế có từ 3 đoạn trở lên. 

• Luật bằng trắc

Đây là yếu tố không thể không tuân theo trong quá trình sáng tạo câu đối hay. Đối với những câu tiểu đối thì hai vế trên dưới sẽ được gieo vần lần lượt theo quy tắc trắc – trắc – trắc/ bằng – bằng – bằng. Đối với những câu đối thơ, luật bằng trắc được áp dụng như trong thơ thất ngôn và thơ ngũ ngôn. Và trong những câu đối phú thì quy tắc gieo thanh bằng trắc phải đối nhau. Cụ thể, chữ cuối của đoạn và chữ cuối của vế phải đối thanh với nhau. 

✅✅✅ Xem thêm : Lên trồng cây gì quanh nhà thờ họ

Tổng hợp 50 câu đối hay trong nhà thờ họ

 

 

✅✅✅ Xem thêm : Cách phân biệt thổ địa thần tài

 

Trong nhà thờ họ, mẫu câu đối hay xuất hiện với tên gọi khác là doanh liên, doanh thiếp hay đối liên tức là một cặp câu đối xứng. Hình thức trưng bày của những câu đối là khắc trực tiếp lên cột trụ bằng đá nếu trưng bày ở cổng lớn. Câu đối còn được khắc trên gỗ rồi sơn son, hoặc viết bằng mực trên nền giấy đỏ rồi mạ khung vàng. 

Tùy vào những phong cách trưng bày của nhà thờ họ ra sao thì người ta sẽ chọn phong cách của hoành phi câu đối sao cho tương xứng, hài hòa. Chất liệu tạo nên một tác phẩm câu đối hay đặt trong từ đường cũng vô dùng đa dạng mẫu mã từ đồng đến gỗ đều có. 

Dưới đây, Copsolution sẽ tổng hợp một số mẫu câu đối ý nghĩa được sử dụng rộng rãi trong nhà thờ họ để các bạn có thể dễ dàng tham khảo.  

 

祖昔培基功騰山高千古仰

Dịch nghĩa: Tổ tiên xưa xây nền, công cao tựa núi, nghìn thủa ngưỡng trông

饮河思源

Dịch nghĩa: Uống nước nhớ nguồn

留福留摁

Dịch nghĩa: Giữ mãi ơn phúc

後後無終

Dịch nghĩa: Nối dài không dứt

万古英灵

Dịch nghĩa:  Muôn thủa linh thiêng

追念前恩

Dịch nghĩa: Tưởng nhớ ơn xưa

留福留摁

Dịch nghĩa: Giữ mãi ơn phúc

海德山功

Dịch nghĩa: Công Đức như biển như núi

德旒光

Dịch nghĩa: Đức độ tỏa sáng

福来成

Dịch nghĩa: Phúc sẽ tạo nên

福满堂

Dịch nghĩa: Phúc đầy nhà

克昌厥後

Dịch nghĩa: May mắn cho đời sau 

百忍泰和

Dịch nghĩa: Trăm điều nhịn, giữ hoà khí 

五福临门

Dịch nghĩa: Năm Phúc vào cửa 

忠厚家声

Dịch nghĩa: Nếp nhà trung hậu 

永绵世择

Dịch nghĩa: Ân trạch kéo dài

元遠長留

Dịch nghĩa: Nguồn xa dòng dài

兰桂腾芳

Dịch nghĩa: Cháu con đông đúc

後後無終

Dịch nghĩa: Nối dài không dứt

家门康泰

Dịch nghĩa: Cửa nhà yên vui

僧财进禄

Dịch nghĩa: Hưởng nhiều tài lộc 

有開必先

Dịch nghĩa: Hiển danh nhờ tổ

光前裕後

Rạng đời trước, sáng cho sau

好光明

Dịch nghĩa: Tốt đẹp sáng tươi

百世不偏

Dịch nghĩa: Không bao giờ thiên lệch

孝德忠仁

Dịch nghĩa: Hiếu Đức Trung Nhân

高密肇基

Dịch nghĩa: Nơi phát tích là Cao Mật

家和萬事興

Dịch nghĩa: Gia hòa vạn sự hưng

蛟龍得水

Dịch nghĩa: Như Rồng gặp nước

祖功開地光前代

Dịch nghĩa: Tổ tiên công lao vang đời trước

宗德栽培喻後昆

Dịch nghĩa: Ông cha đức trí tích lớp sau

功在香村名在譜

Dịch nghĩa: Công tại Hương thôn, danh tại phả

福留孫子德留民

Dịch nghĩa: Phúc lưu tôn tử, đức lưu dân

上不負先祖贻流之慶

Dịch nghĩa: Trên nối nghiệp Tổ tiên truyền lại

下足為後人瞻仰之標

Dịch nghĩa: Dưới nêu gương con cháu noi theo

本根色彩於花葉

Dịch nghĩa: Sắc thái cội cành thể hiện ở hoa lá

祖考精神在子孫

Dịch nghĩa: Tinh thần tiên tổ lưu lại trong cháu trong con

天之有日月光照十方

Dịch nghĩa: vầng Nhật Nguyệt mười phương rạng rỡ

人之有祖宗留垂萬世

Dịch nghĩa: Đức Tổ Tông muôn thuở sáng ngời

德承先祖千年盛

Dịch nghĩa: Tổ tiên tích đức nghìn năm thịnh

福蔭兒孫萬代榮

Dịch nghĩa: Con cháu ơn nhờ vạn đời vinh

祖宗積德子孫榮

Dịch nghĩa: Tổ tông tích đức tử tôn vinh

祖德永垂千載盛

Dịch nghĩa: Đức Tổ dài lâu muôn đời thịnh

家風咸樂四時春

Dịch nghĩa: Nếp nhà đầm ấm bốn mùa Xuân

木出千枝由有本

Dịch nghĩa: Cây sinh ngàn nhánh do từ gốc

欲求保安于後裔

Dịch nghĩa: Nhờ Tiên tổ anh linh phù hộ

須憑感格於先靈

Dịch nghĩa: Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành

修仁積德由仙祖

Dịch nghĩa: Tu nhân tích đức là công đức của tổ tiên

飲水思源份子孫

Dịch nghĩa: Uống nước nhớ nguồn là phận làm con cháu

于今衍派澤同海濬億年知

Dịch nghĩa: Con cháu nay lớn mạnh, ơn sâu như bể, muôn năm ghi nhớ

 

✅✅✅ Xem thêm : Có bao nhiều loại bài vị

 

Câu đối khắc tại từ đường của một số dòng họ ở Việt Nam

 

 

Một số câu đối ý nghĩa tại từ đường các dòng họ ở Trung du, miền núi và đồng bằng Bắc Bộ mà Copslution sưu tập được như: 

Năng lực kiên cường phụ đê ngự thuỷ khẩn hoang dương danh kim cổ

Kỳ công vĩ đại tang hải thành điền canh tác kiến nghiệp tử tôn

Dịch nghĩa: Năng lực kiên cường đắp đê ngăn nước khai hoang mở đất nổi danh kim cổ

Kỳ công vĩ đại thay chua rửa mặn canh tác cấy trồng khởi nghiệp cháu con

Đây là câu đối khắc tại nhà thờ họ Miếu Tiên Công thờ 17 cụ tổ họ khai hoang lấn biển ở Hưng Yên, Hà Nam.

Khai canh công thần lưu hậu thế

Từ đường Đào tộc sáng tiền nhân

Dịch nghĩa: Mở đất khai hoang công lao tổ thần lưu hậu thế

Nhà thờ họ Đào khai sáng xây dựng tự người xưa

Còn đây là mẫu câu đối hay trong nhà thờ họ Đào ở Lưu Khê.

Mở đất khai hoang công lao tổ thần lưu hậu thế

Nhà thờ họ Đào khai sáng xây dựng tự người xưa

Dịch nghĩa: Mở đất khai hoang công lao tổ thần lưu hậu thế

Nhà thờ họ Đào khai sáng xây dựng tự người xưa

Và đây là câu đối trong nhà thờ họ Hoàng ở Cầu Giấy – Hà Nội.

 

✅✅✅ Xem thêm : Có những loại bát hương nào trên bàn thờ

Hình ảnh một số câu đối hay ở nhà thờ họ Việt Nam 

 

Trong khắp các nhà thờ họ trên mọi miền đất nước, có rất nhiều kiểu dáng và câu đối được sử dụng. Ở mỗi câu đối hay được treo, khắc trong từ đường, ta lại có những cảm nhận riêng về sự tinh hoa trong chế tác và linh thiêng trong ý nghĩa.

Dưới đây, Copsolution xin giới thiệu một số hình ảnh mẫu câu đối ý nghĩa được trưng bày trong các nhà thờ họ. 

 

Mẫu câu đối trong nhà thờ họ bằng gỗ

Mẫu đồ thờ, câu đối bằng đồng

✅✅✅ Xem thêm : Cách chọn hướng xây nhà thờ họ

 

Bức câu đối bằng gỗ hương

Tựa như một nét vẽ không thể thiếu trong mỗi từ đường, câu đối ý nghĩa luôn là điều mà những gia đình có ý định xây nhà thờ họ luôn quan tâm và để ý. Nhưng giữa kho tàng câu đối, thật khó để chọn ra được câu đối hay mình ưng ý. Hy vọng một vài gợi ý trên đây của Copsolution sẽ giúp bạn tìm được một câu đối ưng ý để khắc hay treo trong nhà thờ họ của gia tộc mình.