Đã từ lâu, trong quan niệm thờ cúng của ông cha ta đã xuất hiện những nghi thức thờ và những đối tượng thờ rất phong phú và khác biệt. Tuy nhiên, đối với mỗi gia đình tại Việt Nam, trừ những người theo Đạo thì trong nhà không thể thiếu bát hương thờ gia tiên. Trong bài viết hôm nay, Cop Solution sẽ cùng các bạn tìm hiểu về mâm cúng gia tiên sao cho vẹn tròn đạo lý nhất nhé!

Mâm cúng gia tiên trong phong tục Việt Nam

Mâm cúng gia tiên là gì?

 

 

Trong tất cả hình thức thờ phụng, tín ngưỡng dân gian thì có thể coi phong tục cúng gia tiên là tín ngưỡng mang tính cổ truyền cũng như bao quát hết đời sống con người. Bởi vậy, trong mỗi dịp đến, chúng ta lại thấy hình ảnh mâm cúng gia tiên như một yếu tố không thể thiếu của tín ngưỡng này.

Mâm cúng gia tiên ta hiểu đơn giản là một mâm lễ vật được dâng lên bàn thờ cúng gia tiên. Cùng với nén hương như một lời mời gọi ông bà về hưởng và chứng kiến cho tấm lòng của thế hệ con cháu.

✅✅✅ xem thêm: Bài văn khấn gia tiên

Nguồn gốc mâm cúng gia tiên

 

 

Để hiểu được nguồn gốc của mâm cỗ cúng ông bà, ta cần biết trước là nguồn gốc của tín ngưỡng thờ tổ tiên. Tín ngưỡng này đã có khoảng thời gian hình thành và phát triển rất lâu đời trước đây. Nó dựa trên cơ sở niềm tin vào tâm linh và một nền tư tưởng xã hội vững vàng. Và tất nhiên, tục dâng mâm cúng gia tiên cũng được bắt nguồn từ đó, được cải thiện qua thời gian duy trì đến ngày nay và không mất đi giá trị vốn có.

Mâm lễ cúng gia tiên có lẽ bắt nguồn từ truyền thống báo hiếu tổ tiên của người Việt. Khi một người mất đi, phần thân xác hóa vào bụi cỏ còn phần linh hồn, phần ý thức thì vẫn lưu lại cõi nhân gian. Và mâm cúng gia tiên một hình thức thừa nhận linh hồn của những người đi trước vẫn song hành với thế giới loài người. 

Mỗi người sinh ra đều có tổ tiên, ông bà. Khi họ không còn nữa thì mâm lễ cúng tổ tiên là con đường gần gũi và thực tế nhất để chúng ta bày tỏ sự biết ơn.

✅✅✅ Xem thêm: Bài văn cúng mồng 1 

• Mâm cúng gia tiên dùng để cúng ai?

 

 

Với mục đích bày tỏ lòng biết ơn, mâm lễ cúng được dùng để cúng những thế hệ đã có công đi trước, tạo dựng dòng họ. Xa nhất là những vị tổ tiên lâu đời được thờ trên nhà thờ họ. Rồi đến thế hệ các cụ, gần hơn là thế hệ ông bà. 

Thường trong nhà chúng ta, mâm cúng gia tiên được dùng để cúng tổ tiên nói chung và có cúng cả ông bà.

• Mâm cúng gia tiên được chuẩn bị trong những dịp nào?

 

 

Là mâm lễ với thành ý tưởng nhớ, biết ơn là chính nên những mâm thức ăn để dâng lễ cúng gia tiên có rất nhiều dịp trong năm. Có thể kể đến đầu tiên là Tết Nguyên Đán, nhà nhà đều sửa soạn một mâm lễ cúng gia tiên thịnh soạn hết mức dâng lên tổ tiên và các vị được đặt bát hương trên bàn thờ. Còn có những ngày như Tết Hàn Thực, hay các ngày rằm trong tháng cũng sẽ có một mâm cúng gia tiên được dâng lên.

Đặc biệt là trong ngày rằm tháng 7 hay còn gọi là Tết Trung Nguyên. Theo quan niệm dân gian thì đây là ngày ân xá khi Diêm Vương mở cửa Quỷ Môn Quan khiến những vong linh không người thân thích vất vưởng trên nhân gian, gây nhiễu động cuộc sống mà người ta gọi là tháng cô hồn. Còn theo Phật giáo thì đây là ngày Vu Lan báo hiếu. 

Ngoài ra, trong những dịp như động thổ, lên nhà mới, ngày cưới hay ngày giỗ thì cúng có một mâm cơm cúng được bày biện thịnh soạn với thẻ hương cắm bên cạnh. Dù theo quan niệm nào hay đặt trong trường hợp nào, ý nghĩa sâu xa của mâm lễ cúng gia tiên vẫn chứa đựng và đề cao tính nhân văn, nhớ ơn tạc nghĩa của con người Việt Nam.

✅✅✅ Xem thêm : Cách sắp mâm cơm cúng tất niên

• Ý nghĩa của mâm cúng gia tiên trong phong tục Việt

 

 

Ý nghĩa cao cả của mâm cơm cúng gia tiên có lẽ là thể hiện tấm lòng của con cháu đối với thế hệ có công đã khuất.  Không dừng lại ở đó, nó còn mang sự cảm tạ dâng lên trời đất, cha ông đã phù hộ độ trì cho gia đình. 

Mâm cơm cúng được chuẩn bị vào những dịp đặc biệt trong năm giống như một lời nhắc nhở con cháu dù đi xa, buôn ba cuộc đời thì vẫn phải dành thời gian về bên gia đình. Nó như một sợi dây vô hình giúp tình cảm gia đình được gắn bó bền chặt và đượm nồng hơn.

Cúng gia tiên nên dâng lễ mặn hay chay?

 

 

Mâm lễ cúng gia tiên nên sử dụng mâm lễ mặn hay mâm lễ chay có lẽ là câu hỏi của rất nhiều người. Ở đây, chúng ta đều thấy rằng dâng mâm lễ lên để cúng tế cho những linh hồn, tức là phạm trù thuộc tâm linh, không tồn tại ở dạng vật chất. Vậy nên, lời khuyên Cop Solution muốn dành cho bạn đó là nên sử dụng những món lễ là đồ ăn chay, tạo sự thanh tịnh và thuần khiết vốn có. 

Khuyên bạn không nên sử dụng những đồ ăn quá hôi tanh, có thể dẫn đến sự nóng nảy, ô uế của những linh hồn. Còn khi chúng ta sử dụng những thực phẩm xanh, thực phẩm chay sẽ giống như việc tiếp thêm sức mạnh, năng lượng để các linh hồn có thể vượt lên trên giới hạn cao hơn của sự tu luyện.

Tuy nhiên trong cuộc sống hiện nay, do sự thay đổi qua thời gian mà mâm lễ cúng thường theo kiểu “trên chay dưới mặn”. Nghĩa là cúng phần hoa quả ở trên và cúng thức ăn mặn ở dưới. Nó đảm bảo cho việc đầy đủ cúng như trọn vẹn ý nghĩa mâm lễ cúng. 

Cách sắm mâm cúng gia tiên

• Mâm cúng gia tiên cần chuẩn bị những gì?

 

 

Một mâm lễ dâng cúng gia tiên không cần chuẩn bị quá cầu kỳ, không bắt buộc phải là những món cao lương mỹ vị mà chủ yếu ở tấm lòng mà người sắp lễ muốn thể hiện. Thông qua bài khấn gia tiên, những linh hồn có thể chứng giám tấm lòng chứ không chỉ nhìn vào hình thức mâm cỗ. 

Vậy nên nếu nhà bạn không có đủ điều kiện thì không cần ép buộc kinh tế để sắp một mâm cỗ thật to. Mà bạn chỉ cần một mâm cỗ có cơm và 5 bát con sạch nếu nhà bạn là thứ, 7 chiếc bát sạch nếu nhà bạn là trưởng. Ngoài ra còn thêm xôi, gà luộc, canh và tùy theo mỗi gia đình khác nhau mà thêm những món khác nhau. 

 

• Gợi ý mâm cỗ cúng gia tiên

 

 

Cop Solution sẽ đưa ra cho bạn một vài gợi ý về mâm cỗ cúng gia tiên trong trường hợp cụ thể để bạn tham khảo.

• Cúng ngày rằm tháng 7

Đây là ngày xá tội cúng là ngày báo hiếu nên mâm cúng thường là cỗ mặn. Bắt buộc phải có cơm, canh. Ngoài ra, các món sắp kèm có thể là nem rán, gà luộc, cá kho, miến hoặc mì, nộm, …

✅✅✅ Xem thêm : văn khấn rằm tháng 7

• Mâm lễ cúng ngày Tết

Phải có một mâm cúng chay đó là hoa quả. Mâm lễ mặn thì phải có thịt gà trống thiến, canh măng hầm, miến, xôi, nem rán, thịt đông. Ngoài ra có thể thêm những món thịt như sườn xào, nộm, …

✅✅✅ Xem thêm : Văn khấn tất niên

• Mâm lễ cúng gia tiên ngày giỗ

Ngoài những ngày lễ, Tết thì đây là một ngày cụ thể được xác định để tưởng nhớ gia tiên. Mâm cơm cúng thường có 4 món theo 4 cách hầm, luộc, xào và kho. Mâm lễ ngày giỗ nếu bạn để ý sẽ có 2 món mặn, 2 món nhạt, 1 món canh và 1 đĩa xôi. Theo truyền thống như vậy, gia chủ sẽ làm những món hoặc là ngày tổ tiên còn sống thích hoặc những món ăn phù hợp với mọi người.

✅✅✅ Xem thêm: Văn khấn ngày giỗ thường cát kỵ

• Cách sắp xếp mâm cúng gia tiên

 

 

Với mâm lễ chay là hoa quả, thì bạn cần chọn những loại quả tươi, không có gai nhọn. Thường mâm quả sẽ có 5 loại, gọi là mâm ngũ quả với 5 màu sắc khác nhau. Ở miền Bắc thường có 5 loại quả là bưởi, chuối, quýt, đào hồng. Nải chuối sẽ được đặt ở dưới cùng, bên trên sẽ bày biện các loại quả phù hợp sao cho hợp lý và hài hòa nhất.

Với mâm cúng mặn thì nên sắp xếp dạng tròn, chụm lại thể hiện sự sum vầy và tròn đầy. Trên mâm bắt buộc phải có số bát đũa tùy vào từng nhà như chúng tôi đã nói ở trên. Bạn lưu ý nhỡ phải để cả nước chấm, nước dùng cần thiết vì linh hồn hay vật chất cũng cần sự đầy đủ. 

• Ý nghĩa của những món ăn trên mâm cỗ cúng gia tiên

 

 

Mỗi món ăn được bày trên mâm lễ cúng gia tiên đều mang những ý nghĩa vốn có chứ không phải tự dưng nó được đưa vào danh sách những món cần phải có.

• Xôi là món đầu tiên cần phải có. Xôi được nấu từ gạo nếp, là tinh hoa của đất trời, tượng trưng cho lời thỉnh cầu của gia chủ mong vạn sự đầy đặn, vuông tròn.
• Đĩa gà luộc là một loại thịt dễ kiếm, thể hiện sự oai phong của một linh vật gần gũi với văn hóa cũng như cuộc sống người dân. 
• Bát canh mộc ngũ sắc với 5 màu tượng trưng cho ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. 
• Nem rán tượng trưng cho sự trọn vẹn, đủ đầy của thập cẩm.
• Nộm, rau xanh đem lại sự tươi mát, thanh lọc trước những món khác.

Những lưu ý khi chuẩn bị mâm cúng gia tiên

• Những kiêng kỵ khi cúng rằm tháng Giêng

 

 

Với mâm lễ rằm tháng Giêng, bạn tuyệt đối không được chọn những loại hoa quả đã héo, những bông hoa giả hay thực phẩm đã qua sử dụng. Điều này thể hiện sự bất kính tột cùng và chắc chắn sẽ đem lại vận không may cho gia đình bạn.

Nếu bạn cúng cả đồ chay, đồ mặn thì phải để đồ chay bên trên. Dưới kê một cái kệ hay bàn nhỏ đặt đồ mặn. Tuyệt đối không đặt chung đụng. Khi dọn bàn thờ để chuẩn bị cúng, tuyệt đối không xê dịch bát hương. Và khi thắp hương phải thắp số nén lẻ vì số lẻ tượng trưng cho cõi âm. 

• Những lưu ý đặc biệt khi cúng rằm tháng 7

 

 

Mâm cỗ cúng gia tiên khác với mâm cỗ cúng chúng sinh nên bạn cần phân biệt để sắp mâm lễ tránh sự nhầm lẫn không đáng có. Cụ thể, mâm lễ cúng chúng sinh cúng ở bên ngoài nhà, có cháo trắng, gạo, muối chứ không có lễ mặn hay lễ chay.

Quan niệm trần âm sao vậy được thực hiện, người sống sinh hoạt ăn uống như nào thì những linh hồn cũng vậy. 

• Những điều nên tránh khi cúng ông bà ngày Tết

 

 

Không được để bát hương chênh vênh mà phải chắc chắn, đặt chính giữa bàn thờ và không được chọn bát hương bằng đá. 

Cũng giống như mọi ngày cúng khác, bạn cũng không được sử dụng hoa quả héo hay dùng hoa giả. 

• Những thứ tuyệt đối không nên bỏ lên mâm cúng gia tiên

 

 

Bạn nghĩ việc đặt thêm những bông hoa trên mâm cúng gia tiên sẽ làm đẹp hơn mâm cúng ư? Không hề nhé! Bạn không nên thêm hoa hay quả vào mâm cúng, nhất là hoa phong lan, hoa đại hay hoa ly.

Không đặt những tượng thờ, biểu tượng linh vật lạ trên mâm lễ thờ. Cũng không được để dao, kéo hay những vật sắc nhọn vì nó tạo sát khí, không thích hợp cho sự tôn kính. 

Một số món ăn cấm kỵ đặt trên mâm cúng gia tiên là thịt chó, mắm tôm, đồ ăn nhanh, đồ ăn đóng hộp, cá mè và những món ăn mà những người đã khuất không thích ăn.

• Hình ảnh những mâm cúng gia tiên đúng chuẩn

Dưới đây là một vài hình ảnh về mâm cúng gia tiên đúng chuẩn cho các bạn tham khảo cho mâm cúng gia tiên của nhà mình.

 

 

 

 

 

Có thể thấy, cách sắp mâm cơm cúng gia tiên là một yếu tố cực kỳ quan trọng mà không chỉ người phụ nữ mà những người trong gia đình cần phải lưu ý. Một mâm cúng gia tiên đầy đủ, đúng cách và hợp phong thủy chắc chắn sẽ tạo không khí sum vầy, đem lại nhiều điều tốt đẹp với gia đình bạn. Mâm lễ cúng gia tiên là biểu hiện của sự tôn kính, lòng nhớ ơn thế hệ trước và công lao của họ. Hy vọng những gì Cop solution đem đến trong bài viết sẽ giúp bạn có thêm kiến thức cách chuẩn bị mâm cúng gia tiên cho gia đình mình.